– Баянауыл совхозында
саулықтарды қолдан ұрықтандыру ойдағыдай ұйымдастырылған екен. Сен сонда барып,
іспен танысып, репортаж жазып кел, – деді бастығым.
–Жарайды, Шәке.
Совхоз кеңсесінде күтіп отырған зоотехникпен
ұрықтандыру пункттері орналасқан малды ауылдарға жүріп кеттік. Әне-міне дегенше
солардың біріне келіп те қалдық. Түнде қырбық қар жауған еді. Баздан шығып
өріске бет алған отар ізі жосылып жатыр. Ал ұрықтандыру пункті базға
қарама-қарсы ескі үйдің бір бөлмесіне орналасқан екен. Зоотехник мені солай
қарай бастады. Бір ғажабы, пункттің есігінің алдындағы қырбық қар да пунктке
кіріп шыққан адамдардың ізінен басқа із жоқ еді.
Ұрықтандырушы мен
зоотехник маған жарыса мәлімет беруде. Ұрықтандырушы маған күнделікті
ұрықтандырудан өткен саулықтарды тіркейтін журналды ұсынды. Ондағы жазуға
қарағанда, сол күні жиырма бес саулық шағылыстан өткен. Бөлме ішіне жіті көз
сала тұрып, олардың сөздерінде шикілік көп екенін бірден аңғардым. Өйткені
пункт еденіне таяуда төселген
тақтайлардың арасы бір-бірінен тым алшақ еді. Кезінде арық-тұрақ мал
тұрған болса керек. Содан қалған болар ойып алынбаған кепкен қара қи көрініп
жатыр еді.
– Апай, саулықтар осы арада
ұрықтандырыла ма? – деп сұрадым шеткері тұрған
еден сыпырушыдан.
–
Иә, иә, – деді ол.
Ұрықтандыру пункті осы екенін көріп түрған жоқсыз ба?
Оның бұл сөзіне ана екеуі
қарқылдай күліп мәз болысты. Олардың түрінен қойдың суретін газет-журналдан,
телевизордан, кинодан көретін тілші пақырды тұрмастай қып бір тұралаттың-ау жарайсың
деген ризашылық аңғарылып тұрды.
– Ал онда еденге төселген
тақтайлардың арасында түскен қойдың бір құмалағын алып көрсетіңізші. Әйел
қып-қызыл болып төмен қарады.
–Енді, енді... –деп тіл қатпақ
болған зоотехниктің сөзін бөліп:
– Сонан соң Морозовтың столигін
көрсе алмай тұрмын. Әлде... зоотехник сасқалақтап:
–Соны әкеліп береміз,- деп еді.
–Қашан? Ұрықтандыру біткенде ме?
Ол үнсіз қалды.
–Жә, қошқарларды көрсек. Жиырмаға
тарта қошқар қора ішінде арнайы бөлінген орында күтілуде екен.Қошқарлар күйлі,
тұрған орындары да көңіл көншітерліктей еді.
–Аға, төл төгінің астында
қалыңыздар!
–Рахмет, айналдым. Бар сенім
бір Аллада, содан соң мына тұрған қошқарларда. Ұрықтандырушының езуіне күлкі
үйірілді. –Шындығы осы,- деді ол әлден соң.
– Мендей анаң бар шығар, мына
кісі болса дімкес. Шиеттей баламыз бар. Зоотехник күні ілгері келіп: «Осылай
деп айтындар»,- деп өтінген соң оның сөзін жерге тастай алмай, сізге өтірік айтып, бізден
бір қателік кетті.
–Ұқтым, апай.
Жол бойы оның шиеттей
бала-шаға, бір қателік кетті деген үні құлағының түбінде тұрып алғандай еді.
Бір қателік... тек бұған оның зәредей қатысы жоқ еді. Өтірік, жалған ақпар,
жалған мәлімет кенінен қанат жайып, үлкен қатерге айналып, советтік қоғамның
дауасыз дертіне айнала бастаған алып елді ақыры алып ұрар кезенге келіп тірелер күнге
бірте-бірте жақындап келе жатқанын өтіріктің өрге басуына сол арқылы жабуды
жаба тоқып, жақсы атануға мүдделі идеологтар ел басында отырғанын олар қайдан
білсін?..
Алдыңғы үшеуі: «Бір пәледен аман
қалдық-ау!» – деп жеңіл күрсінсе, тілші: «Осы жұрт қызық өздері жалған ақпар
береді де, артынан газетті өтірік жазады деп кінәлайды»,- деген ойға беріліп,
қатты ренжулі еді.
Алда әлі де ұзақ бұралаң жол жалғасып, өмір
бір белестен бір белеске жетелеп кете барған...
Сүлеймен Баязитов